Co to jest yarn bombing (yarn storming)?
Yarn bombing, znany również jako yarn storming, to forma street artu (sztuki ulicznej), w której przestrzeń publiczna jest ozdabiana dzianiną – najczęściej wykonaną na szydełku lub drutach.
Zamiast tradycyjnych materiałów jak farby w sprayu czy kreda, artyści wykorzystują włóczkę, tworząc kolorowe, miękkie instalacje, które „ubierają” miejskie obiekty.
Yarn bombing może obejmować niemal wszystko: drzewa, latarnie, ławki, znaki drogowe, pomniki, a nawet rowery, samochody czy budynki.
Instalacje przybierają różne formy – od prostych opasek i pasków dzianiny po rozbudowane kompozycje 3D, rzeźby i całe „ubranka” dla elementów architektury.
Skąd wzięła się idea yarn bombingu i jakie są jego cele?
Ruch yarn bombingu narodził się na początku XXI wieku, a za jego pionierkę uznaje się Magdę Sayeg z Teksasu, która jako pierwsza „ubrała” klamkę swojego sklepu w robótkę z włóczki.
Od tego czasu zjawisko zyskało popularność na całym świecie, przenikając do przestrzeni miejskich jako forma wyrazu artystycznego, społecznego i kulturowego.
Yarn bombing ma wiele celów – może być estetyczny, społeczny, aktywistyczny, a nawet terapeutyczny. Dla wielu to sposób na:
Upiększanie przestrzeni publicznej – dodanie koloru i miękkości do szarego otoczenia, stworzenie „ciepłych” punktów w mieście.
Promowanie rękodzieła i sztuki kobiecej – yarn bombing często łączy dzierganie i szydełkowanie z nowoczesnym przekazem artystycznym, pokazując, że tradycyjne techniki mogą być aktualne i ekspresyjne.
Zaskoczenie i wzbudzenie emocji – dzianina w miejscu, gdzie nikt się jej nie spodziewa, potrafi wywołać uśmiech, zaciekawienie, a nawet wzruszenie.
Integracja społeczna – wspólne projekty yarn bombingu zbliżają ludzi, angażują lokalne społeczności i budują więzi międzyludzkie.
Pokojowa forma protestu lub komentarza społecznego – włóczkowe instalacje bywają sposobem na zwrócenie uwagi na ważne sprawy, takie jak ekologia, równość, prawa kobiet czy wspieranie lokalności.
W przeciwieństwie do tradycyjnego graffiti, yarn bombing jest nietrwały, nieszkodliwy i łatwy do usunięcia, co sprawia, że często postrzegany jest jako „łagodna” forma sztuki ulicznej.
Yarn bombing można spotkać w dużych miastach, małych miasteczkach, a nawet na wsiach – wszędzie tam, gdzie ktoś chce dodać odrobinę koloru i kreatywności do otoczenia.
Często pojawia się przy okazji festiwali rękodzieła, wydarzeń lokalnych, działań społecznych czy jako oddolna inicjatywa mieszkańców.
Czym różni się yarn bombing od zwykłego rękodzieła?
Rękodzieło zazwyczaj tworzy się z myślą o użytku domowym lub osobistym – np. ubrania, dekoracje, zabawki.
Yarn bombing natomiast przenosi dzianinę w przestrzeń publiczną, nadając jej nowe znaczenie.
Zamiast tworzyć dla siebie, tworzysz dla otoczenia, przechodniów i społeczności. To forma sztuki, która ma zaskoczyć, wywołać uśmiech, poruszyć emocje lub zmusić do refleksji.
Czy yarn bombing to legalna forma sztuki?
Yarn bombing znajduje się na pograniczu legalności – wszystko zależy od miejsca, skali projektu i zgody właściciela terenu.
Z jednej strony jest to pokojowa, nietrwała forma sztuki ulicznej, która nie niszczy mienia – dzianinę można łatwo zdjąć, nie pozostawia trwałych śladów ani zniszczeń, jak np. farby w sprayu. Dlatego wiele osób, a nawet urzędów miast, traktuje yarn bombing jako urozmaicenie przestrzeni publicznej i formę pozytywnej ekspresji artystycznej.
Z drugiej strony – w świetle prawa – każde umieszczanie czegokolwiek w przestrzeni publicznej bez pozwolenia może być uznane za działanie nielegalne, podobnie jak graffiti czy plakaty bez zgody.
W praktyce oznacza to, że yarn bombing może być tolerowany, niezauważony, a czasem usuwany – wszystko zależy od lokalnych przepisów i podejścia służb miejskich.
Co ciekawe, w wielu miejscach na świecie (a także w Polsce) yarn bombing staje się częścią oficjalnych projektów artystycznych lub społecznych, organizowanych z pełną zgodą władz – np. przy okazji festiwali, wydarzeń lokalnych czy warsztatów.
Jeśli chcesz mieć pewność, że Twój projekt nie zostanie potraktowany jako naruszenie, najlepiej:
- wybierać prywatne lub własne przestrzenie,
- lub poprosić o zgodę właściciela obiektu czy lokalnych władz.
Yarn bombing w Polsce – przykłady
Yarn bombing w Polsce rozwija się powoli, ale z roku na rok zyskuje coraz większą popularność – zwłaszcza jako forma sztuki zaangażowanej społecznie, edukacyjnej lub promującej rękodzieło.
Wiele takich inicjatyw odbywa się przy wsparciu domów kultury, bibliotek, lokalnych organizacji i miejskich festiwali.
W 2012 roku w Poznaniu odbyła się jedna z pierwszych większych akcji yarn bombingu w Polsce (akcja „Włóczkowe Bombardowanie”), zorganizowana przez Fundację Jak Malowana. Artyści i wolontariusze udekorowali kolorową dzianiną drzewa i ławki w parku Kasprowicza.
Podczas Festiwalu Up To Date 2021 organizatorzy zaskoczyli uczestników dzianinową instalacją na jednym z pomników w centrum Białegostoku. Miał to być symbol przytulania i emocjonalnego wsparcia – szczególnie ważny po pandemii.
W 2021 roku w Słupsku pojawiły się kolorowe ozdoby na drzewach, barierkach i miejskich ławkach. Akcja miała na celu rewitalizację osiedli i zaangażowanie lokalnej społeczności w sztukę.
Podczas różnych wydarzeń kulturalnych w Lublinie (np. Noc Kultury) pojawiają się elementy yarn bombingu. W jednym z lat udekorowano m.in. drzewa i latarnie na Starym Mieście.
W 2019 roku z okazji Tygodnia Bibliotek zorganizowano lokalną akcję yarn bombingu w Tychach. Pracownicy i czytelnicy stworzyli kolorowe dzianinowe elementy, które ozdobiły barierki i schody przy wejściu do biblioteki.
W 2017 roku Gdynia zaskoczyła mieszkańców dzianinową dekoracją ławek i drzew w centrum miasta. Projekt miał promować kobiecą twórczość i siłę miękkiej, pozytywnej ekspresji.
Jakie obiekty są najczęściej „bombardowane” włóczką?
W yarn bombingu najczęściej „bombardowane” są obiekty, które są łatwo dostępne, widoczne i dają się bezpiecznie owinąć lub „ubrać” w dzianinę. Artyści i rękodzielnicy celowo wybierają takie elementy przestrzeni publicznej, które pozwolą ich pracy być zauważoną i jednocześnie nie zagrażają otoczeniu.
Do najczęstszych „ofiar” yarn bombingu należą:
- Drzewa – pnie i gałęzie dekorowane kolorowymi pasami dzianiny to jedne z najbardziej rozpoznawalnych form yarn bombingu. Ożywiają parki, skwery i ulice, wprowadzając do przestrzeni miejskiej element zaskoczenia i koloru.
- Latarnie i słupy – mają regularny kształt, łatwo do nich dopasować robótkę.
- Ławki i barierki – siedziska, oparcia czy poręcze pokryte dzianiną zyskują nowy, zaskakująco przytulny charakter.
- Pomniki i rzeźby – często otrzymują dzianinowe dodatki jak czapki, szaliki czy „ubranka”, co wprowadza element humoru i kontrastu między sztuką klasyczną a nowoczesną.
- Rowerowe stojaki, rowery, hulajnogi – dzianina na ruchomych obiektach przyciąga wzrok i podkreśla kreatywny charakter yarn bombingu.
- Znaki drogowe, skrzynki elektryczne, przystanki autobusowe – to nieoczywiste, ale popularne miejsca na małe formy yarn bombingu.
- Elementy prywatnej przestrzeni – ogrodzenia, doniczki, furtki, poręcze balkonów – coraz częściej yarn bombing przenosi się także na teren prywatny, jako forma artystycznej ekspresji i dekoracji.
W zasadzie każdy obiekt, który da się objąć włóczką i który nie zostanie przez to uszkodzony, może stać się płótnem dla tej formy sztuki. Ograniczeniem jest tylko wyobraźnia i odpowiedzialne podejście do przestrzeni publicznej.
Jak długo utrzymuje się yarn bombing na danym obiekcie?
Czas, przez jaki yarn bombing utrzymuje się na danym obiekcie, zależy przede wszystkim od warunków atmosferycznych, materiału użytej włóczki, a także od lokalnych przepisów i reakcji zarządców przestrzeni.
Jeśli instalacja znajduje się na zewnątrz, gdzie jest narażona na deszcz, wiatr, słońce czy śnieg, to przędza – szczególnie naturalna, jak wełna – może szybko nasiąkać wodą, tracić kolor i się deformować. W takich przypadkach yarn bombing może prezentować się dobrze przez kilka dni do kilku tygodni.
Wersje wykonane z włóczki syntetycznej (np. akrylowej) są bardziej odporne i mogą przetrwać nawet miesiąc lub dłużej, zanim zblakną lub zaczną się niszczyć.
W miejscach zadaszonych lub w przestrzeni prywatnej (np. na balkonie, ogrodzeniu czy wewnątrz budynków) dekoracje włóczkowe potrafią utrzymać się kilka miesięcy, a nawet lat – jeśli są dobrze zabezpieczone.
Warto jednak pamiętać, że yarn bombing to tymczasowa forma sztuki ulicznej. Nawet jeśli dzianina trzyma się dobrze, to nie zawsze jest tolerowana – w niektórych miastach może zostać usunięta przez służby miejskie już po kilku dniach, jeśli uznana zostanie za ingerencję w przestrzeń publiczną.
Zobacz nasze szydełkowane rękodzieło:
-
Gęś z nożem na szydełku
95,00 zł -
Kot na szydełku
70,00 zł -
Róża na szydełku
80,00 zł
Jak przygotować własny projekt yarn bombingu?
Przygotowanie własnego projektu yarn bombingu to świetna okazja, by połączyć pasję do rękodzieła z kreatywnym działaniem w przestrzeni publicznej (lub prywatnej). Choć efekt może być spektakularny, sam proces nie jest skomplikowany – wystarczy trochę planowania, włóczki i wyobraźni.
Zacznij od wyboru elementu, który chcesz ozdobić. Może to być drzewo, ławka, latarnia, ogrodzenie, rower czy balustrada. Na początek warto wybrać coś niewielkiego i dostępnego – np. słupek w ogrodzie, fragment ogrodzenia lub balustradę balkonową.
Jeśli planujesz działać w przestrzeni publicznej, rozważ uzyskanie zgody właściciela terenu lub władz lokalnych, zwłaszcza w większych miastach.
Dokładnie zmierz długość i obwód obiektu, na którym chcesz się dopuścić „włóczkowego bombardowania”. Pozwoli Ci to dopasować rozmiar robótki – dzięki temu dzianina będzie dobrze przylegać i nie będzie się zsuwać.
Weź też pod uwagę miejsce i otoczenie obiektu – ogólnie najlepszym wyborem będą włóczki syntetyczne (takie jak akryl czy poliester) są odporne na deszcz i promienie UV. Naturalne przędze, jak wełna, mogą szybciej chłonąć wilgoć i się niszczyć.
Następnie zrób robótkę na szydełku lub drutach – może to być prosty pas dzianiny, klasyczny granny square, kolorowa aplikacja albo większa forma przestrzenna. Nie musisz trzymać się konkretnego wzoru – yarn bombing ceni się za kreatywność i spontaniczność.
Gotowe elementy najlepiej przymocować zszywając końce robótki (np. wokół drzew czy barierek) lub użyć sznurka albo grubych nici.
Ważne, by instalacja była bezpieczna – nie może utrudniać poruszania się, zasłaniać znaków ani zagrażać przechodniom.
Na koniec warto zrobić zdjęcia swojej pracy i podzielić się nimi w mediach społecznościowych lub na blogu – yarn bombing to sztuka uliczna, która często żyje najdłużej w Internecie.
